Historia Szkoły Polskiej przy Ambasadzie RP w Rzymie – 1973-2023.
(opr. Danuta Stryjak, dyrektor Szkoły Polskiej przy Ambasadzie RP w Rzymie.)
lata 1973-1997
Początki szkoły sięgają 1973 r., kiedy w Warszawie w sierpniu powołano Zespół Szkół dla Kształcenia Dzieci Obywateli Polskich Czasowo Przebywających za Granicą a już 22 listopada 1973 powstał Punkt Konsultacyjny przy Ambasadzie PRL w Rzymie. W roku 2023 Szkoła obchodzi wraz z Ośrodkiem Rozwoju Polskiej Edukacji za granicą Jubileusz 50 lecia.
W latach ’70 i ’80 do Punktu uczęszczała maksymalnie kilkunastoosobowa grupa dzieci dyplomatów oraz pracowników delegowanych polskich instytucji działających w Rzymie. Obowiązywał tzw. pełny system nauczania, uczono wszystkich przedmiotów szkolnych ale wyłącznie w systemie korespondencyjnym. Uczniowie uczęszczali do szkoły stosunkowo krótko, okres ich nauki związany był z pobytem ich rodziców na placówce. Władze komunistyczne nie pozwalały wówczas dzieciom pracowników dyplomatycznych na uczęszczanie na zajęcia do szkół lokalnych, była to zatem dla tych uczniów jedyna dostępna forma nauki. Zajęcia odbywały się w pomieszczeniach Ambasady; w poczekalni konsulatu, w ogrodach, w korytarzu, w bibliotece itd.
Przeobrażenia ustrojowe w Polsce oraz otwarcie granic, spowodowało pojawienie się w drugiej połowie lat ’90 poza granicami Polski kolejnej w naszej historii fali emigracyjnej. Zmieniło to również profil wszystkich szkół poza granicami. W szkole obok dzieci dyplomatów zaczęli pojawiac się stopniowo nowi uczniowie – dzieci Polaków zamieszkałych od dawna we Włoszech tzw. “ drugie pokolenie” oraz dzieci emigrantów ekonomicznych. Zmianie uległ również system kształcenia – tzw. “pełne nauczanie” zostało zastąpione nauczaniem uzupełniającym.
lata 1997- 2018
1 lutego 1997 r. szkoła opuściła pomieszczenia Ambasady i przeniosła się do pierwszej własnej siedziby przy via Pietro della Valle 1 w centrum Rzymu. Uczęszczało wówczas do niej już ok. 100 uczniów. Zajęcia odbywały się w zaadoptowanym do potrzeb szkoły lokalu mieszkalno- biurowym. Dalszy wzrost liczby uczniów ( wykres nr 1) spowodował koniecznośc wynajęcia dla szkoły dodatkowego lokalu przy vicolo Doria 6b. W pomieszczeniach byłej czytelni Polskiej Akademii Nauk, odbywały się zajęcia dla klas młodszych Szkoły .
W tym czasie, w latach 1995-2008, szkołą kierowała pani Ewa Bilińska, której niewatpliwym sukcesem jest fakt, że po wyprowadzce z Ambasady, praktycznie od nowa tworzyłą szkołę, przeprowadziła ją przez okres zmian ustrojowych, nadając jej nowy charakter. W maju 1998 szkołę przekształcono w Zespół Szkół Ogólnokształcych przy Ambasadzie RP w Rzymie. Obok Rzymu zespoły takie funkcjonowały jedynie w Atenach i Brukseli, potem dopiero dołączyły do nich kolejne szkoły.
Szkoła kilkakrotnie zmieniała nazwy. W roku 2013, z uwagi na podejmowane w Polsce reform, stała się tak jak inne szkoły Szkolnym Punktem Konsultacyjnym, a w 2018 otrzymała dziesiejszą nazwę: Szkołą Polską im. Gustawa Herlinga Grudzińskiego przy Ambasadzie RP w Rzymie.
W latach 1997-2015 szkoła funkcjonowała zatem w dwóch, znacznie od siebie oddalonych siedzibach. Na początku, po wyprowadzce z Ambasady, takie rozwiązanie przyjmowane było z zadowoleniem, ale szybko okazało się niewystarczające i mało funkcjonalne. Dlatego nowa dyrektor szkoły, Danuta Stryjak, która objęła funkcję dyrektora Zespołu Szkół w Rzymie w roku 2008, rozpoczęła poszukiwania większej, godniejszej siedziby, w której mogliby uczyc się razem wszyscy uczniowie.
Od roku 2015 Szkoła Polska w Rzymie ma swoją stałą siedzibę w jednej z rzymskich szkół prywatnych w dzielnicy Nomentana. Mamy do wyłącznej dyspozycji całe piętro a dodatkowo, w razie potrzeby, korzystamy również z pomieszczeń szkoły włoskiej. Szkołą dysponuje własnymi meblami szkolnymi, stale rozbudowywanym sprzętem IT. Posiada bibliotekę z cennym księgozbiorem. Obecnie uczęszcza do szkoły 475 uczniów
Filie Szkoły
W odpowiedzi na rosnące zainteresowanie nauczaniem w szkole polskiej, w latach 1999 – 2006 utworzono we Włoszech cztery filie rzymskiej placówki: w Mediolanie ( gdzie szkoła istniała już w latach ’70), Turynie, Bolonii i Torvajanice ( później przeniesioną do Ostii). Nadzór pedagogiczny nad filiami pełnił dyrektor Szkoły Polskiej w Rzymie. Spośród czterech filii, trzy funkcjonują od roku 2013 jako samodzielne szkoły, nie przetrwała jedynie placówka w Turynie.
Systemy kształcenia
W Szkole Polskiej w Rzymie od wielu lat funkcjonują dwa systemy kształcenia: system tygodniowy i system zjazdów miesięcznych.
W systemie spotkań cotygodniowych uczą się uczniowie mieszkający w Rzymie i najbliższej okolicy. Natomiast w systemie zjazdów miesięcznych uczniowie mieszkający w znacznej odległości do Rzymu, w odległych regionach. Szkoła oferuje kształcenie uczniom nie tylko z regionu Lazio, ale również Kampanii, Abruzzo, Umbrii.
Zajęcia w szkole odbywają się w środy, czwartki, piatki i soboty.
Patron Szkoły
W 2003 r. Szkoła otrzymała imię Gustawa Herlinga Grudzińskiego .W osobie patrona Szkoły skupia się historia Polski i Polaków w drugiej połowie XX w. Herling, jako młody chłopak wywieziony do sowieckich łagrów, wraz z tysiącami innych wydostał się z “nieludzkiej ziemi” pod dowództwem generała Władysława Andersa. Wraz z Armią Polską przeszedł cały szlak bojowy, walcząc miedzy innymi o wzgórze Monte Casino. Po wojnie pozostał na emigracji, współtworzył pierwsze rzymskie wydania Kultury, współpracując między innymi z Aleksandrem Giedroyciem. Pracował krótko w tworzącym się w Monachium Radiu Wolna Europa, a następnie osiadł wraz z żoną, córką włoskiego filozofa Benedetto Croce, w Neapolu, oddając się pracy pisarskiej i publicystycznej. Jego książki np. “Inny świat”, “Dziennik pisany nocą” mogły ukazywac się wyłącznie poza Polską, dopiero po zmianie ustrojowej jego dzieła wydano w Polsce.
Nauczyciele i pracownicy szkoły
Kadra pedagogiczna Szkoły Polskiej w Rzymie to niewielki, ale oddany Szkole 12 -osobowy zespół nauczycieli skupiony wokół realizacji wspólnych celów. 9 z nich zdobyło stopień nauczyciela dyplomowanego.
Wszystkie mają pełne kwalifikacje i przygotowanie pedagogiczne. Większość pań ma kwalifikacje do uczenia kilku przedmiotów. Są absolwentkami najlepszych polskich uczelni, kilka z nich studiowało również we Włoszech. Posiadają certyfikaty znajomości języka włoskiego. Odbyły wiele różnych form doskonalenia, doskonaliły metody pracy, modyfikowały programy pracy, uczyły sie i doskonaliły pracę z wykorzystaniem nowych technologii. Mają ogromne doświadczenie w pracy z dziećmi dwujęzycznymi. Wypracowały unikalne metody uczenia języka polskiego jako języka ojczystego, dziedziczonego- drugiego i obcego oraz historii, geografii i kultury polskiej.
Kadrę nauczycielską wspomagają 4 panie z administracji i obsługi szkoły.
Dyrektor Szkoły
Danuta Stryjak funkcję dyrektora Szkoły Polskiej przy Ambasadzie RP w Rzymie sprawuje od 2008 r. mgr historii, nauczyciel dyplomowany wiedzy o Polsce i nauczyciel- bibliotekarz. Pracuje w zawodzie ponad 30 lat, od 15 lat w rzymskiej szkole. Odznaczona Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, Srebrnym Medalem za Długoletnią Służbę i Złotym Medalem MON za “ Zasługi dla obronności kraju”. Założyciel i prezes współpracującego ze szkołą Stowarzyszenia Nauczycieli Języka i Kultury Polskiej w Rzymie.
Uczniowie Szkoły
W latach 1997-2018 obserwowaliśmy stały wzrost liczby uczniów w Szkole Polskiej w Rzymie. Ta tendencja została zatrzymana dopiero przez pandemię w latach 2019- 2021. Częśc rodzin wróciła do Polski. Sporo uczniów zrezygnowało z nauki w szkołach polskich. Z tymi problemami boryka się większośc szkół polskich i polonijnych we Włoszech. Wraz z Wydziałem Konsularnym Ambasady RP w Rzymie i Radą Oświaty Polonijnej we Włoszech szukamy skutecznych sposobów na dotarcie do tej grupy polskojęzycznych dzieci i młodzieży z Półwyspu Apenińskiego, która nigdy nie podjęła nauki w żadnej polskiej szkole na terenie Włoch.
(Wykres nr 1, na podstawie archiwów szkolnych oraz publikacji Ewy Włoch pt. „Szkolnictwo polskie w Rzymie 1942-2010”.Opracowanie- Danuta Stryjak, dyrektor Szkoły Polskiej w Rzymie)
W ciągu ostatnich 20 lat zmianie uległ profil ucznia Szkoły Polskiej w Rzymie. Jeszcze kilkanaście lat temu zdecydowana większość uczniów posługiwała się językiem polskim jako językiem ojczystym. Wielu z nich miało zwykle za sobą przed przyjazdem do Włoch, kilkuletni okres nauki w szkołach w Polsce. Obecni uczniowie szkoły to dzieci i młodzież urodzona i wychowywana we Włoszech, w zdecydowanej większości pochodząca z rodzin polsko – włoskich. Tylko kilkunastu uczniów to dzieci pracowników polskich instytucji w Rzymie. Dla blisko 95% uczniów szkoły pierwszym językiem jest obecnie język włoski a język polski to dla nich drugi język. Rodzice uczniów są gorącymi zwolennikami wychowania dzieci w dwujęzyczności i w wielokulturowości, w poszanowaniu zarówno kultury kraju urodzenia dzieci – Włoch, jak i drugiej Ojczyzny – Polski. Nauczyciele wychodząc naprzeciw oczekiwaniom Polonii rzymskiej, zmienili metody nauczania, odbyli dziesiątki kursów doskonalących w zakresie nauczania języka polskiego jako drugiego. Przez kilka lat szkoła w Rzymie była organizatorem konferencji metodycznych, podczas których nauczyciele z Włoch, ale i innych państw, uczyli się od polskich i europejskich specjalistów jak uczyć dzieci dwujęzyczne. Organizowaliśmy również spotkania dla rodziców – zarówno w języku polskim jak i włoskim. Efektem tych szkoleń był znaczący wzrost liczby uczniów w szkole. Rodzice wychowujący dzieci poza Polską przestali obawiać się, że ich pociechy nie poradzą sobie językowo w polskiej szkole. Polsko- włoskie rodziny zaufały kompetentnej, otwartej i życzliwej kadrze pedagogicznej. Przy szkole już w roku 2010 powstało Polskie Przedszkole, przekształcone w roku 2022 w oddziały dziecięce. Udało nam się przełamać stare tendencje, znacznie większy procent uczniów, kontynuuje po zakończeniu Szkoły Podstawowej, naukę w Liceum.
Symbole i tradycja szkoły
Dumą Szkoły są tradycje i symbolika, która pomagają nam budowac wspólnotę. Uczniowie z radością śpiewają Hymn szkoły- “ Co to znaczy polska szkoła?”. (słowa napisał Jacek Cygan a muzykę Ryszard Rynkowski). Podczas Pasowania otrzymują strój galowy: kołnierzyki marynarskie – dla dziewcząt z granatową kokardą, a dla chłopców z krawatem. W październiku 2003 szkoła otrzymała Sztandar ufundowany przez Małżonkę Prezydenta, p. Jolantę Kwaśniewską. W 2018 roku z okazji 45-lecia Szkoły wybraliśmy logo szkoły.
Najważniejszym zadaniem Szkoły pozostaje kształtowanie tożsamości młodych Polaków z Włoch. Wkładamy dużo wysiłku w to, aby uczniowie poznawali Polskę, polskie zwyczaje, polską kulturę i historię.
Celebrujemy polskie tradycje szkolne: Uroczyste Pasowanie na Ucznia, Uroczyste Zakończenie Roku Szkolnego, organizujemy Jasełka i lekcje na temat światęcznych zwyczajów. Rada Rodziców samodzielnie organizuje Mikołajki, Bale Karnawałowe, wspólnie z nauczycielami przygotowywane są Festyny i Pikniki dla całej społeczności szkolnej. Od 5 lat Rodzice klas maturalnych organizują w Ambasadzie Studniówki.
Wiele projektów realizujemy wspólnie z Ambasadą i Wydziałem Konsularnym w Rzymie. Tradycją szkoły są rokroczne spotkania z polskim pisarzami, których obecnośc na szkolnych zajęciach sprawia, że uczniowie mają kontakt również z najnowszymi pozycjami wydawniczymi, a nie tylko z lekturami szkolnymi i podręcznikami.
Wspólpracujemy z lokalnymi instytucjami,stowarzyszeniami, szkołami innych narodowości mieszkającymi w Rzymie – szkołą żydowską, czeską, chorwacką, ukraińską.
Wprowadzony w szkole zwyczaj uroczystego podsumowania nauki w Szkole Podstawowej realizowany jest w formie projektu “ Moja Biało- Czerwona”. Uczniowie klas ósmych prezentują publiczności złożonej z rodziców, nauczycieli i zaproszonych gosci reprezentujących placówkę dyplomatyczną, krótkie filmy, w których pokazują czym jest dla nich Polska. W ten sposób domyka się proces kształtowania ich tożsamości. Decyzję o kontynuacji nauki w Liceum podejmują już świadomie. W ubiegłych latach 100 % uczniów podejmowało naukę na ostatnim etapie nauczania. Uważamy, że jest to nasz ogromny sukces. Uczniowie Szkoły Polskiej w Rzymie uczą się akceptowac swoją podwójną tożsamośc, cieszą ich sukcesy Polaków i Polski. Z dumą prezentują we Włoszech polskie tradycje, historie i polską kulturę.
Rokrocznie wyjeżdżamy wraz z uczniami innych szkół polonijnych na Monte Cassino, uczniowie opiekują się polskimi mogiłami w Rzymie, rozpoznają w wiecznym mieście polskie ślady. Celebrują polskie święta narodowe. Uczestniczą w licznych konkursach.
Ostatnie 5 lat. Lata 2018 -2023.
Okazją do podsumowania dokonań szkoły i wyznaczenia nowych kierunków jej rozwoju było 45-lecie Szkoły Polskiej w Rzymie, które przypadło na jubileuszowy dla wszystkich Polaków rok 2018.
Pomimo, albo wręcz na przekór trudnościom, które spowodowała pandemia, podejmujemy wiele inicjatyw, które pozwalają nam kontynuować naszą dotychczasową pracę. Nauczyliśmy się wykorzystywać technologie, dzięki którym uczestniczymy w wirtualnych lekcjach muzealnych. Spotykamy się z weteranami walk o Monte Cassino, którzy ochoczo korzystają z takiej formy kontaktu z młodymi ludźmi. W najtrudniejszych momentach pandemii zorganizowaliśmy z wieloma partnerami wieloetapowy, wirtualny konkurs rodzinny pt.” św. Jan Paweł II w życiu mojej rodziny”. Dzięki naszej wcześniejszej pracy, Ambasada RP w Rzymie przeprowadziła w sieci planowaną na rok 2019 Narodową Pielgrzymkę do Rzymu z wykorzystaniem aplikacji przygotowanej przez uczniów i nauczycieli rzymskiej szkoły pt.” Rzym i okolice. Śladami św. Jana Pawła II w Rzymie”
Również podczas pandemii rozpoczęliśmy nasz najnowszy projekt, którego celem jest stworzenie wspólnoty młodych Polaków mieszkających we Włoszech. Absolwenci Szkoły w Rzymie i Ostii pod kierunkiem nauczycieli zbudowali portal www.poloniatomy.pl wraz towarzyszącymi im profilami społecznościowymi. Portal tworzą młodzi Polacy mieszkający we Włoszech. Są wśród nich absolwenci szkół polskich, ale również młodzież, która nigdy nie uczęszczała do żadnej polskiej szkoły. W 2022 doprowadziliśmy do pierwszego spotkania młodej Polonii, organizując Kongres Młodzieży Polonijnej z Włoch, w którego organizację włączyli się młodzi redaktorzy. W ten sposób Szkoła Polska w Rzymie jednoczy wokół Polski i polskości szerokie grono Polonusów począwszy od najmłodszych, którzy zaczynają zajęcia w oddziałach dziecięcych, działających od listopada 2022 r. w Szkole Polskiej w Rzymie, poprzez wszystkie etapy nauki w Szkole Podstawowej i Liceum aż po działalność tzw. „Young adults” w ramach projektu Polonia to my!.
Niezwykłym, formacyjnym wręcz doświadczeniem były dla uczniów Liceum Szkoły Polskiej w Rzymie jesienne wycieczki do Polski odbyte w roku 2022 w ramach programu „Poznaj Polskę – kraj rodzinny”. Wrócili zakochani w Polsce, zmotywowani do dalszej nauki języka polskiego, dumni z Kraju, który często mieli okazję zobaczyć po raz pierwszy.
W kwietniu 2023 r. rozpoczęliśmy doposażanie szkoły z programu Laboratoria Przyszłości. Obecnie Szkoła dysponuje bogatym zapleczem pomocy dydaktycznych, które w znaczący sposób wpływają na jakośc prowadzonych zajęc.